Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Gaia misyonu, dönmesini ve gökyüzünü tarayabilmesini sağlayan soğuk gaz yakıtını neredeyse büsbütün tüketmiş olması nedeniyle bugün, bilimsel operasyonlarını nominal olarak sonlandıracak.
Gaia, öncelikli olarak bir haritalama misyonuydu. Bu vazifenin maksadı, galaksimizin en büyük, en detaylı üç boyutlu haritasını oluşturmak, 1 milyardan fazla yıldızın pozisyonunu, hareketini, sıcaklığını ve bileşimini kataloglamaktı. Gökbilimcilerin sırf Samanyolu’nun bugün nasıl göründüğünü anlamalarını değil, tıpkı vakitte geçmişini de anlamalarını sağladı.
2013’te fırlatılan Gaia, başlangıçta beş yıllık bir vazifeydi fakat başarısı nedeniyle çalışma müddeti birkaç kere uzatıldı. Birçok başarısı ortasında yıldız kümelerinin hareketini izlemek, eski galaktik çarpışmaları ortaya çıkarmak, asteroitlerin etrafında potansiyel olarak yüzlerce uydu keşfetmek, Dünya’ya en yakın iki kara deliği bulmak (hatta yeni bir kara delik sınıfı bile bulmuş olabilir) ve Samanyolu’nun eski kalbini bulmak yer alıyor.
Ayrıca bu uzay teleskobu, galaksimizin dışındaki uzayı da inceledi. Gaia’dan gelen bilgiler, Samanyolu’nun uydularından biri olan Küçük Macellan Bulutu’nun bir değil iki galaksi olabileceğini gösterdi. Hatta görmek için tasarlanmadığı pek çok şeyi de görerek, gökbilimcilerin bir bütün olarak yıldız kümelerini ve hatta en uzak kuasarlardan kimilerini incelemesine imkan tanıdı.
Galaktik harita oluşturucu, galaksiler, geçmişleri ve etrafları hakkındaki anlayışımızı değiştirdi ve hatta Güneş Sistemi’ne dair yeni bakış açıları sağladı. Lakin, Gaia’nın misyonu 10,5 yıllık müşahedelerin akabinde sona ermiş olsa da, bu misyonun elde ettiği bilgileri de beraberinde karanlığa götürmeyecek.
ESA’da Gaia Süreci bilimcisi Dr. Johannes Sahlmann, yaptığı açıklamada “Gaia tarafından toplanan bilgilerin şimdiye kadar sadece küçük bir kısmı yayımlandığı ve münasebetiyle bilimsel olarak araştırıldığı için Gaia’nın mirasının tam büyüklüğünü kavramak şimdi imkansız” dedi ve devam etti: “Ancak Gaia uzay aracının son 11 yıldır gerçekleştirdiği başarılı operasyonların, muazzam ve uzun vadeli bilimsel kıymete sahip gibisi görülmemiş bir data setini garanti altına almamızı sağladığı açıktır.”
2026’da yayınlanacak ve 5,5 yıllık müşahedeleri kapsayan Gaia Data Sürümü 4, yeni çığır açıcı bilimsel çalışmaların önünü açabilir. 10,5 yılı kapsayan son bilgi sürümü, on yılın sonunda yayınlanacak. İnanılmaz bir formda, Gaia’daki tüm datalar açık erişimli, yani herkes tarafından erişebilir bir biçimde sunuluyor ve bu da içindeki kapalı ipuçlarının bulunma ihtimallerini arttırıyor.
Yani Gaia vazifesi sona ermiş olsa da, 10,5 yıldır topladığı bilgiler uzun yıllar boyunca incelenmeye devam edecek.